Karel Appel en De Nationale Opera in het Cobra Museum

Begin jaren 1990 nodigde Pierre Audi, directeur bij De Nationale Opera, Karel Appel uit om het decor te ontwerpen voor een Nederlandse opera van componist Guus Janssen, naar het Bijbelse verhaal van de Ark van Noach, geprogrammeerd voor het Holland Festival in 1994. Deze in alle facetten vernieuwende productie werd enthousiast door pers en publiek ontvangen. Dit succes leverde een jaar later een nieuwe samenwerking op tussen Appel en Audi. De wereldvermaarde opera Die Zauberflöte van Mozart was nu het onderwerp.

Appel maakte er een kleurrijk spektakel van. Pierre Audi zegt hierover in een recent interview voor Vrij Nederland (verschijnt 18 februari 2016). ‘Na het succes van Noach wilde ik proberen om iets met Karel te doen in het grote theater en ik vroeg hem, of hij met mij aan Die Zauberflöte wilde werken, een van de meesterwerken uit het operarepertoire. Hij was meteen enthousiast. Het was een grote uitdaging om de esthetiek van Appel in balans te brengen met de muziek van Mozart.

(Bron Cobra Museum - 2016)

De flyer van Karel Appel - De Opera

De eerste versie was een te grote schok voor de kijker, te veel kleuren, te veel Appel, niet genoeg Mozart. Maar we hebben de productie nog twee keer hernomen, eens in Amsterdam en later bij de Salzburger Festspiele, daar vonden we het evenwicht en werd het een internationaal succes. Jammer genoeg overleed Appel twee maanden voor de uitvoering, maar het was een prachtige hommage.’ Nu, 10 jaar na het overlijden van Appel, haalt het Cobra Museum voor Moderne Kunst, in samenwerking met De Nationale Opera, de decorstukken uit de depots om ze in de spotlights te zetten.

Karel Appel. De samenwerking die Appel was aangegaan met De Nationale Opera was kenmerkend voor zijn carrière. Geen uitdaging was hem te groot. Met enthousiasme nam hij op 73 jarige leeftijd de handschoen op om in samenwerking met de decorbouwers van De Nationale Opera een serie van wonderlijke fantasiedieren, mythologische figuren en enorme theaterdoeken te creëren. De decorstukken zijn bijzonder kleurrijk en getuigen van de expressieve, directe stijl die zo kenmerkend is voor Appel. Concrete en instinctieve kunst over de grote menselijke thema’s die ook binnen de opera centraal staan. Speciaal voor deze tentoonstelling zijn diverse stukken gerestaureerd door dezelfde medewerkers van de opera die er destijds aan werkten.

Opera in het museum. Door de decorstukken in een museum te plaatsen krijgt men letterlijk een heel andere kijk op dit werk van Karel Appel. Men ziet ze nu niet van grote afstand. Ze zijn nu geen integraal onderdeel van gerichte muziek, licht en beweging. Het decor staat voorop zonder dat het pretendeert kunst te zijn. De bezoeker loopt als een acteur tussen de decorstukken die ook nu weer uitgelicht zijn door de technici van De Nationale Opera.


(Foto Marco Borggreve en Cobra Museum - 2016)

Scène uit Die Zauberflöte tijdens de Salzburger Festspiele in april 2003. Rechts Karel Appel aan het werk in het decoratelier van De Nationale Opera in 1994

Van dichtbij zie je de menselijke hand van Appel en zijn assistenten. De grotendeels van papier-maché gemaakte decorstukken blijken van dichtbij grof van handschrift te zijn met voorkanten die verleiden en achterkanten die niet gezien mochten worden. Bewegende bloemen met gevaarlijke tentakels blijken van dichtbij kwetsbare mechanieken, verpakt in vrolijk beschilderd papier-maché. Een Deux-Chevaux achtige autootje blijkt aangedreven zoals in The Flintstones. In Karel Appel de Opera mag dat juist allemaal gezien worden. In de tentoonstelling worden tevens een televisiebewerking van de NTR uit 1999 van Noach en een registratie van Die Zauberflöte getoond. Uitgebreide documentatie van het maakproces in het decoratelier van De Nationale Opera en persrecensies uit die tijd geven de bezoeker een compleet beeld van deze enigszins vergeten episode uit Karel Appel’s kunstpraktijk. De opening is op zondag 21 februari 2016 om 16:00 uur in aanwezigheid van onder andere Pierre Audi. Marieke Reuten zal een optreden verzorgen. Adres: Cobra Museum voor Moderne Kunst Sandbergplein 1 Amstelveen.